Trà đạo nhật bản – Nghệ thuật thưởng thức trà đỉnh cao

Trà đạo Nhật Bản lừng danh khắp chốn với nghệ thuật pha trà độc đáo và hương vị umami đặc trưng. Nó được mệnh danh là quê hương khai sinh ra trà đạo. Tuy nhiên ít ai biết rằng văn hóa thưởng trà của người Nhật lại ảnh hưởng khá nhiều bởi Trung Quốc. Cùng Phi Chất Phác tìm hiểu những điều thú vị xoay quanh chúng nhé!

Tìm hiểu về trà đạo Nhật Bản

Trà đạo Nhật Bản là một phần không thể thiếu trong văn hóa của người Nhật. Với hơn 1000 năm lịch sử, trà đạo Nhật Bản đã trở thành một nghệ thuật tinh tế và phức tạp. Nó không chỉ đơn thuần là uống trà, mà còn là một nghi lễ, một cách để tinh tấn tâm hồn, hòa mình với thiên nhiên và tạo sự thư giãn.

Lịch sử của trà đạo Nhật Bản

Trà đạo Nhật Bản bắt nguồn từ Trung Quốc và được giới thiệu vào thế kỷ thứ 9. Tuy nhiên, trà đạo đã trải qua một quá trình phát triển riêng biệt và trở thành một nét đặc trưng của văn hóa Nhật Bản. Trong thời kỳ Edo (1603-1868), trà đạo đã trở thành một nghệ thuật tinh tế và phức tạp, đặc biệt là trong giới quý tộc.

Các loại trà trong trà đạo Nhật Bản

• Trà bột Matcha

Trà bột Matcha là một loại trà đặc trưng của Nhật Bản. Lá trà non được hái tươi rồi rửa sạch và phơi khô trước khi xay nhuyễn thành bột. Nhờ cách chế biến đặc biệt này, Matcha mang màu xanh tươi sáng và giữ được độ ẩm tự nhiên.

Khi pha chế, trà bột Matcha được đánh tan trong nước sôi để tạo ra một hương vị đặc biệt, thơm ngát mùi diệp lục và hương trà xanh đặc trưng, hòa quyện với vị đắng chát nhẹ và hậu vị thanh ngọt.

• Trà Nhật nguyên lá

Trà Nhật nguyên lá là một loại trà thông dụng, chỉ sử dụng phần tinh chất của lá trà. Lá trà non được hái tươi rồi phơi khô, pha trong bình trà để chiết lấy tinh chất và bỏ xác trà. Dạng trà này thường có màu nước vàng hoặc xanh nhạt. Các loại trà Nhật phổ biến nhất bao gồm trà Sencha, Houjicha lá và trà Gyokuro cao cấp.

• Trà thêm phụ liệu

Ngoài nguyên liệu chính là bột trà hay lá trà, một số loại trà Nhật còn được bổ sung các phụ liệu như thảo mộc hoặc ngũ cốc để tăng thêm hương vị và giá trị dinh dưỡng. Thông thường, người ta sẽ thêm các loại thảo dược có tác dụng tốt cho sức khỏe và có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh, như trà gạo rang Genmaicha (trà xanh pha trộn với gạo rang).

Điều đặc biệt là các loại trà Nhật chủ yếu thuộc dòng trà xanh. Người Nhật thường biến tấu trà xanh để tạo ra các loại trà mang màu sắc và hương vị độc đáo. Đây cũng là một trong những nét đặc trưng và sáng tạo trong văn hóa trà Nhật.

Nghi thức trong trà đạo Nhật Bản

Trà đạo Nhật Bản là một nghệ thuật pha trà tinh tế và chất lượng từ sản phẩm trà cho đến các yếu tố như nơi phục vụ và tâm trạng. Vì vậy, người Nhật đã không ngừng phát triển nghệ thuật này để xây dựng một nền văn hóa trà đạo được cả thế giới công nhận.

Trà đạo không chỉ đơn giản là một nghi thức thưởng trà, mà còn là quá trình để con người hòa mình vào thiên nhiên, thư giãn và tu tâm dưỡng tính. Trong đó, các nghi thức cơ bản của trà đạo Nhật Bản bao gồm “Hòa – Kính – Thanh – Tịch”.

“Hòa” là sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên cũng như giữa trà nhân (ngời thưởng thức trà) và dụng cụ pha trà.

“Kính” biểu thị sự tôn trọng đối với người xung quanh và tri ân đến mẹ thiên nhiên.

“Thanh” thể hiện sự tinh khiết và thanh tịnh của tâm hồn con người.

“Tịch” đề cập đến không gian yên tĩnh và vắng vẻ trong khi thưởng trà.

Kết hợp với những nghi thức này và cách pha trà chuẩn mực của trà nhân, chén trà thanh tao được tạo ra để người thưởng trà có thể đàm đạo về những điều trong cuộc sống. Trà đạo được phát triển để thể hiện tinh thần của người Nhật về sự tôn trọng, tinh tế và tinh khiết.

Nét đặc trưng trong văn hóa thưởng thức trà đạo Nhật Bản

Trà đạo là một phần không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản. Trong đó, trà thất, trà viên và trà cụ được xem là những phần quan trọng và đặc trưng nhất của nghệ thuật thưởng trà.

• Trà thất

Trà thất được trang trí đẹp mắt với kích thước nhỏ khoảng 3x3m. Trong phòng có trải những tấm tatami hay chiếu tre được sắp xếp thành hình vuông bởi 8 mảnh 0.75×1.5m.

Cách bày trí các đạo cụ trong trà thất

• Để bày trí Trà thất đẹp mắt, người ta treo bức tranh về phong cảnh thiên nhiên, hoặc các bài thơ, câu liễn để tăng thêm phần trang trọng.
• Các bình hoa nhỏ thường được đặt ở giữa phòng hay dưới bức tranh, giúp tạo cảm giác thoải mái và gần gũi với thiên nhiên.
• Lư trầm thường được đặt ở góc phòng hoặc dưới bức tranh để tạo mùi hương thoang thoảng, giúp thư giãn tinh thần.
• Các đạo cụ được sắp xếp gọn gàng, không chiếm diện tích của phòng trà, tạo sự cân bằng và hòa hợp theo phong thủy.

Trà thất được coi là không gian thưởng trà đặc biệt và được sử dụng để đón khách hoặc thưởng trà với người thân. Trong trà thất, mọi thứ đều được sắp đặt và trang trí đẹp mắt, tạo cảm giác yên tĩnh và thanh lịch. Điểm nhấn của trà thất là bàn trà được chọn và thiết kế đặc biệt để tôn lên vẻ đẹp của các trang thiết bị thưởng trà.

• Trà viên

Khu vườn trà viên được thiết kế dành riêng cho việc thưởng thức trà và ngắm hoa. Tuy nhiên loại hình này ít được sử dụng hơn so với trà thất vì tính phức tạp.

Trà viên yêu cầu bố trí khu vườn khéo léo, đảm bảo vẻ tự nhiên của khu vườn vẫn được giữ nguyên. Điều đó sẽ không khiến cho người tham gia cảm thấy như đang ở trong một khu vườn nhân tạo. Trong trà viên, thường không có các tấm chiếu hay thảm để mọi người có thể ngồi trên thảm cỏ trong vườn.

Các đạo cụ trong trà viên được bố trí như sau:

• Hoa và Lư Trầm thường được đặt ở giữa chỗ ngồi họp nhóm của các thành viên.
• Trong vườn, các loài cây như hoa anh đào, hoa mai, hoa mơ, tùng, liễu được trồng để tạo cảm hứng thi phú cho người tham gia đàm đạo và đối ẩm.
• Các hòn non bộ, tảng đá lớn và chậu nước cũng được sắp xếp theo sự cân bằng Âm – Dương.

• Trà cụ

Cuối cùng, trà cụ được coi là bộ dụng cụ quan trọng trong trà đạo, bao gồm bát trà, ấm trà, xích trà, thìa trà và nhiều dụng cụ khác. Các trà cụ được làm từ sứ, đồng, hoặc gốm và được thiết kế để tôn lên vẻ đẹp và độc đáo của từng loại trà.

Tất cả những yếu tố này đều được tôn trọng và coi là quan trọng trong nghệ thuật trà đạo. Chúng tạo nên một văn hóa thưởng trà độc đáo và phong phú của người Nhật và là niềm tự hào của mỗi người yêu trà.

Quy tắc pha trà đạo Nhật Bản

• Nước pha trà

Trong nghệ thuật trà đạo Nhật Bản, nước pha trà được xem là tiêu chuẩn đầu tiên. Để pha trà dùng trong lễ dâng trà, tuyệt đối không được dùng nước đang sôi. Nước pha trà cần được giữ ở khoảng 80 – 90 độ C và được nấu trong ấm kim khí hoặc bình thủy.

Bồn than lửa nhỏ có thể được sử dụng để duy trì nhiệt độ. Sau đó, nhiệt độ sẽ được điều chỉnh phù hợp với từng loại trà để đạt được hương vị tuyệt vời.

• Cách pha trà

Khi pha trà, cần tráng sạch dụng cụ pha trà và tách uống trà bằng nước sôi. Sau đó, sử dụng khăn lau khô dụng cụ trước khi rót trà vào tách.

Trước khi cho trà vào ấm, người pha trà thường ngửi trà để phân biệt loại trà và lựa chọn cách pha trà phù hợp với số người uống trà để đảm bảo hương vị của trà không quá đặc cũng không quá loãng. Chén trà được rót phải đảm bảo hương, vị và màu sắc đều tốt.

Khi pha trà, cần chú ý đến lượng nước sao cho vừa đủ để mỗi lần rót trà phải trọn vẹn nước trong ấm. Nếu còn sót lại sẽ làm giảm chất lượng của lần uống trà kế tiếp.

Người thưởng trà cũng có những yêu cầu như: thái độ kính trọng và cách thưởng thức trà phải thú vị. Họ thường dùng vài miếng bánh ngọt để sử dụng cùng với trà. Việc ăn như thế nào, uống ra sao thể hiện được vị thế, kiến thức hay nền tảng giáo dục của người đó.

Quy tắc trong thưởng thức trà đạo Nhật Bản

Nếu bạn muốn thưởng thức trà đạo Nhật Bản truyền thống, hãy cùng tìm hiểu về quy tắc và cách uống đúng để có được trải nghiệm tốt nhất.

• Quy tắc khi thưởng thức trà đạo Nhật Bản

Không nên đeo tất cả các loại đồ trang sức kim loại khi tham gia thưởng trà đạo Nhật Bản, kể cả đồng hồ. Phụ nữ nên tránh mặc váy ngắn, trong khi đàn ông nên đi tất trắng. Một điều quan trọng khác là không nên sử dụng nước hoa có mùi hương quá nồng vì mỗi loại trà sẽ mang đến một hương vị đặc trưng khi thưởng. Bạn cần giữ cho không gian thật tinh khiết để cảm nhận mùi hương thuần túy của trà.

• Quy tắc khi uống trà đạo Nhật Bản

Để thưởng thức trà đạo Nhật Bản theo cách truyền thống, bạn nên thực hiện các bước sau đây:

1. Xoay bát trà theo chiều kim đồng hồ.
2. Đặt lòng bàn tay trái dưới đáy bát.
3. Vuốt ve bát trà bằng tay phải.
4. Tập trung vào bát trà khi uống thay vì nhìn xung quanh.
5. Sau khi uống xong, xoay mặt trước của bát trà ngược chiều kim đồng hồ về hướng của người pha trà. Sau đó, bạn mới có thể nói chuyện với người ấy.

Thực hiện đúng quy tắc này sẽ giúp bạn cảm nhận sâu sắc hơn vị trà, nghi thức cũng như sự tinh túy trong trà đạo Nhật Bản.

• Quy tắc sau khi uống trà

Nếu bạn đang uống trà loãng, phải lau cạnh bát khi đã uống xong. Nếu đó là trà mạnh, bạn không cần phải uống tất cả. Tuy nhiên, khi uống xong, bạn cũng phải lau cạnh bát. Khi lau, chỉ sử dụng ngón tay cái và ngón trỏ.

Lời kết

Như vậy, trà đạo Nhật Bản không chỉ là một nghệ thuật uống trà mà còn phản ánh tinh thần sống của người Nhật. Nó thể hiện sự tôn trọng và cảm nhận sâu sắc đối với thiên nhiên, tinh tế trong từng động tác và sự hiểu biết về tầm quan trọng của thời gian và không gian.

Việc thưởng thức trà đạo Nhật Bản không chỉ là việc uống trà, mà còn là một trải nghiệm tâm linh và tinh thần. Đó là cách để chúng ta kết nối với bản thân, với người khác và với tự nhiên. Từng hơi thở và từng động tác đều được thực hiện với tâm hồn trong sáng và sự tập trung tuyệt đối.

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu hơn về trà đạo Nhật Bản và có thêm động lực để khám phá thêm về nó. Hãy tìm hiểu và thử nghiệm, để tận hưởng một trải nghiệm trà đạo đầy ý nghĩa và đẳng cấp.

Đừng quên theo dõi Phi Chất Phác để biết thêm nhiều kiến thức hay về trà nhé!